INTERVIEW MET ALEXANDRA

Alexandra van Smoorenburg (1963) is met De Vrijplaatscoach, een bureau voor conflict- en re-integratiebegeleiding, bij Bewust Amsterdam aangesloten. Zij heeft een brede interesse en een bijzondere passie voor moeilijkheden en conflicten. Lees snel wat zij hiermee bedoelt …

WIE BEN JE?

Waar zal ik beginnen…Any woman. Zoals Donna Summer zong: it’s all in me. Een vat vol tegenstrijdigheden. Tekenend is denk ik dat ik er graag ben. Voor anderen, maar ook voor mezelf. Ik heb een enorme waardering voor het leven, met alles erop en eraan. Ik had het daar vanmorgen over met iemand, dat ik me enerzijds met grote passie en toewijding met mijn werk bezig hou, maar me anderzijds realiseer dat het me eigenlijk niet zoveel uitmaakt wat ik doe. Dat ik ook andere dingen zou kunnen doen. Door de jaren heen heb ik heel verschillend werk gedaan en ben ik steeds dichter bij mezelf gekomen. Nu ben ik in een prachtig gebied aangekomen. Mijn huidige werk zie ik als mijn tuin; de akker die ik bewerk. Daar ben ik altijd mee bezig. Daar zorg ik voor: hoe mooier hoe beter. Ik doe mijn uiterste best om mijn klanten te geven wat ze nodig hebben. Zodat ze weer opbloeien en gaan groeien. Ik geniet van dat proces. Maar mijn leven draait niet om werk alleen. Ik heb een gezin, ben een meditator, hou ontzettend van dieren, planten, gezelligheid, sta open voor moeilijkheden. Ik ben altijd wel bezig. Maar rustig, als een dieseltje. Ik neem voor alles mijn tijd en haast me zelden. Mensen denken vaak dat ik ambitieus ben, maar dat woord resoneert niet met mij. Ik hecht waarde aan de dingen die ik doe, en doe wat ik doe met beleid, maar ik probeer vooral open te staan voor wat er op me af komt. Ik hou innig van mijn leven, maar kan me nog honderd andere levens bij mezelf voorstellen. Niet voor één gat te vangen dus.

WAT BEDOEL JE MET DAT JE OPENSTAAT VOOR MOEILIJKHEDEN?

Er zijn altijd wel dingen die het leven moeilijk maken. Daar maak ik bewust ruimte voor. Momenteel word ik bijvoorbeeld nogal in beslag genomen door de mantelzorg voor mijn moeder. Dat is zwaar, maar ook goed en verbindend en leerzaam. Ik ben bereid om het mee te maken, al doet het nog zo’n verdriet. Ook is er wel eens een conflict met iemand. Niet lang geleden bijvoorbeeld met een vriendin. Dat kan gebeuren; conflicten horen bij het leven. Ik heb ontdekt dat ook dat enorm waardevolle ervaringen zijn, die me iets komen brengen of leren. Ik geef mezelf de ruimte om te ontdekken wat dat precies is. En een weg te vinden om er op een bevredigende en positieve manier mee om te gaan.

Waarschijnlijk is mijn beste kwaliteit mijn acceptatievermogen. Ik wil contact maken met wat er is. En kunnen voelen wat ik voel. Ik loop niet weg van moeilijkheden. Ik ben bereid mijn fouten of tekortkomingen onder ogen te zien en probeer er alsnog iets van te maken. Dat is mijn rijkdom. Die eigenschap was wellicht ook nodig voor het ontwikkelen van mijn begeleidingsmethode. 

KUN JE JE WERK OMSCHRIJVEN EN WAAR JE NU STAAT?

Als conflictcoach help ik mensen hun conflict te benutten. Dat wil zeggen: ik help hen de betekenis van de situatie waarin ze verzeild zijn geraakt te achterhalen, hun eigen oplossing of uitweg te vinden, en zich van hun innerlijke strijd te bevrijden. Ook bereiden we samen het moeilijke gesprek met de ander voor. Als re-integratiecoach help ik mensen afscheid te nemen van de oude situatie op hun werk en een gewogen keuze te maken voor passend ander werk en/of een andere werkplek, binnen of buiten de organisatie.

De afgelopen 17 jaar heb ik veel ervaring opgedaan met het begeleiden van mensen, maar sinds  anderhalf jaar word ik steeds meer gegrepen door het lesgeven. Inmiddels heb ik veertig mensen  tot vrijplaatscoach opgeleid. Het is heerlijk om de ervaring en inzichten die ik heb opgedaan nu te kunnen delen met anderen en fantastisch om te zien wat ze er mee doen! Nu kunnen veel meer mensen van de Vrijplaats profiteren. Het leraarschap is eigenlijk nogal toevallig ontstaan, maar ik voel dat dat nu de plek is om mijn missie verder uit te dragen.

Het mooie aan het lesgeven is ook dat dit weer tot verdere aanscherping van de Vrijplaatsmethode leidt. Op dit moment onderzoeken we bijvoorbeeld of er aanpassingen nodig zijn voor mensen met een niet-westerse achtergrond. Zo interessant! 

WAT IS JOUW MISSIE?

Dat conflicten nut hebben en dat conflictvaardigheid loont! Dat goed met conflict omgaan van onschatbare waarde is voor je je welzijn, je gezondheid, je loopbaan en zelfs je financiële situatie.

Soms zou ik van de daken willen schreeuwen: “Ga niet zo nonchalant met conflicten om, je hebt ze niet voor niets!” Het domste wat je kunt doen is met een bocht om je eigen conflict heen lopen. Daar komt alleen maar ellende van. Het slaat naar binnen en je ontneemt jezelf de kans om verder te komen in je leven, en dichter bij jezelf. Een conflict serveert je precies die stap die je op dat moment nodig hebt om te groeien.

Conflictvaardigheid is ook zo belangrijk omdat je altijd weer in nieuwe gebieden in je leven komt, waar je je grenzen nog niet (her)kent. Let maar eens op: conflicten komen altijd uit onverwachte hoek. Ze dwingen je om je verder te ontwikkelen. Een conflict is dan ook zeker niet zinloos, integendeel!! Zonder conflicten zou je in een soort van stilstand komen. Door ze aan te gaan kom je in een ontwikkelingsversnelling terecht.

WAT ZIJN VOORBEELDEN?

Voorbeelden van wat? Van dat het mis gaat? Ik werk vooral in de Zorg en Welzijnssector en krijg veel mensen met burn-outachtige klachten. Die gaan altijd gepaard met – al dan niet innerlijke – conflicten. Andere aanleidingen zijn: seksuele intimidatie, pesten, mensen die zich buitengesloten voelen, conflicten over de inhoud van het werk, jaloezie, persoonlijke conflicten met een collega, dat soort dingen. Vaak zijn het mensen die hun gevoelens over het werk, hun collega of leidinggevende veel te lang uit de weg zijn gegaan, maar dit niet meer langer volhouden. Conflicten vreten energie! Pas als ze fysieke of psychische klachten krijgen en niet meer goed kunnen functioneren, of fouten gaan maken, nemen ze de situatie en hun gevoelens serieus, en zijn ze bereid iets aan de situatie te doen. En zelfs dan nemen velen nog liever ontslag, dan dat ze hun leidinggevende of de bedrijfsarts om een coach vragen. Terwijl in de Arbowet is opgenomen dat je recht hebt op een coach bij conflict, werkdruk en werkstress!    

JIJ BIEDT MENSEN EEN VRIJPLAATS. WAT BEDOEL JE DAARMEE?

Een Vrijplaats is een veilige plek bij conflict en onmacht. In de Vrijplaats worden mensen geholpen zelf een oplossing te vinden voor hun conflict of dilemma. Het is dus de naam van de interventie. Om die veiligheid te garanderen stellen wij een aantal condities, en om het conflict te kunnen benutten maken we gebruik van een bepaalde werkwijze: de Vrijplaatsmethode.
De Vrijplaats heb ik niet in mijn eentje ontwikkeld, maar samen met Paul Sträter.

HOE LANG DUURT EEN TRAJECT MEESTAL?

Een conflictcoachingtraject bestaat uit 5 of 6 sessies. Een re-integratietraject bestaat uit 4 of 5 modules van elk 4 sessies.

WANNEER VOELEN MENSEN DE BEHOEFTE AAN EEN VRIJPLAATSCOACH?

De meesten pas als de paniek toeslaat omdat ze hun gezondheid of baan dreigen te verliezen. Daarvoor denken ze dat ze het zelf moeten (kunnen) oplossen, of dat het vanzelf wel over zal gaan. De aanleiding is maar al te vaak een fysieke klacht of klein dingetje waardoor ze ‘breken’, waarna ze via P&O of de bedrijfsarts bij ons komen.  Soms vinden werknemers ons ook zelf, via onze blogs. We hebben veel volgers. In sommige organisaties hebben de medewerkers een eigen budget, waarmee ze zelf een coach kunnen inhuren. Dan bellen ze eerst met vragen over de tarieven. Meestal hebben we dan eerst een vrijblijvend intakegesprek om te kijken of het klikt. Zij doen hun verhaal en ik luister goed. Daarna leg ik wat uit over de werkwijze, want die is anders dan anders en daar zijn ze meestal wel in geïnteresseerd. Als dat hen aanspreekt, wat meestal zo is omdat het een licht traject is, gaan we verder.

WAT IS ER ANDERS DAN AAN JULLIE WERKWIJZE?

De manier waarop wij ruimte scheppen bij de mensen in hun hoofd.
Als mensen vastgelopen zijn, ervaren ze geen ruimte. Daardoor zien ze geen uitweg meer. Ze denken vaak dat ze al het mogelijke reeds geprobeerd hebben, en hebben de ervaring dat dit allemaal niet hielp.
Met behulp van onze ruimtelijke werkwijze, een combinatie van ruimtescheppende coachingtechnieken èn ontspanningstechnieken, zorgen we ervoor dat mensen inzicht en overzicht krijgen in de situatie, bij hun gevoel komen en van daaruit bij nieuwe mogelijkheden. Het is een creatief proces met een enorme diepgang, dat louterend en verfrissend werkt. En op praktisch niveau concrete handvaten biedt. Het mooie is dat de oplossing of uitweg helemaal uit mensen zelf komt. Wij faciliteren alleen maar.

Indien nodig bereiden we mensen ook voor op het zelf voeren van het lastige gesprek. Ik ben ook bemiddelaar, maar bevorder dat mensen die gesprekken in hun eentje doen. Dit geeft namelijk een enorme boost aan het zelfvertrouwen. Nadat ze een Vrijplaatstraject hebben doorlopen kunnen ze dit ook. Het is altijd geweldig om tijdens de nazorgsessie en in het schriftelijke evaluatieformulier terug te horen wat deze overwinning op zichzelf met mensen doet.

Samenvattend leidt de werkwijze tot spanningsregulering, empowerment en zingeving.
Met behulp van de vrijplaatsmethode komen mensen erachter hoe ze het conflict kunnen ombuigen naar een zinvolle ontwikkeling. Dat werkt bevrijdend. 

JIJ NOEMT JEZELF EEN SOCIAAL ONDERNEMER. OP WELKE MANIER BEN JE DAT?

Op mijn 50ste besloot ik meer voor de maatschappij te gaan doen en begon ik gratis workshops te geven over conflicthantering aan vrijwilligers. Op een bepaald moment zei ik tijdens een workshop dat ik eigenlijk vond dat er op elke hoek van de straat een Vrijplaats zou moeten zijn, waar mensen terecht kunnen voor een goed gesprek, als ze daar behoefte aan hebben. Een plek waar hen niet verteld wordt wat ze moeten doen, maar waar ze eventueel geholpen worden zélf een oplossing te vinden. Ik heb het altijd raar gevonden dat je, als je als je ergens mee zit, altijd maar naar een psycholoog, of een instantie toe moet. Naar ‘hullie die het weten’. Maar niet heus. Mensen kunnen ook zoveel voor elkaar betekenen. 

Toen ik dit uitsprak, zei iemand dat zij daar best belangstelling voor had. En het wonder was, dat er daarna nog zeven (van de twaalf) andere aanwezigen volgden. Toen ik dit later aan de directeur van de Vrijwilligersacademie vertelde, vond die het eigenlijk een heel goed idee. Ze verwees me door naar Stadsdeel Zuid en twee maanden later mocht ik een groep van 12 mensen opleiden. En inmiddels heb ik dus in totaal 40 vrijplaatscoaches opgeleid: experts in het faciliteren van zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid bij conflict. Zij mogen aan mensen die dit zelf niet kunnen betalen een gratis Vrijplaats bieden. En na een jaar mogen zij er ook tegen betaling mee werken. Hun licentie daarvoor ‘betalen’ ze met vrijwilligerswerk.

Het is een geweldig project. De vrijwilligers zijn geselecteerd op een groot hart en wijsheid. En zijn verder hoogopgeleid. Er is echt een community aan het ontstaan, heel inspirerend. In Amsterdam Oost wordt vrijplaatscoaching actief aan mantelzorgers aangeboden, in Zuid aan minima.

HEB JE ZELF OOK EEN MOMENT GEHAD WAAROP JE DACHT ‘NU GA IK HET NIET MEER UIT DE WEG?’

Nou, zeker. Ik kom uit een groot gezin met 8 kinderen. Er was een goede sfeer, er was genoeg ruimte voor iedereen, ook in psychische zin, en mijn moeder was een goede organisator. Ik herinner me nauwelijks ruzies en we gaan nog steeds erg goed met elkaar om. Toen ik pas in Amsterdam woonde, was ik totaal niet assertief en liet ik mij vaak de kaas van de boterham eten. Ik kan me nog goed herinneren dat ik op de markt een keer een paar rotte appels kreeg en er uit plaatsvervangende schaamte niks van zei. Dat vond ik zielig voor die marktkoopman. Of dat ik bij de dokter zat en weer vertrok zonder dat ik gezegd had waarvoor ik kwam, omdat die man er niet naar vroeg. Om een lang verhaal kort te maken: ik was een conflictmijder simpelweg omdat ik niet wist hoe je op een elegante manier assertief kunt zijn, waardoor ik me heel gemakkelijk liet gebruiken, al voelde ik dat aanvankelijk vaak niet zo. Dit aanvankelijke onvermogen heeft mij persoonlijk ontzettend veel gekost. In mijn loopbaan, mijn relaties, binnen vriendschappen, vreselijk, op allerlei fronten.

Op een gegeven moment ben je er klaar mee. Mijn leven aan de buitenkant klopte niet met wie ik me aan de binnenkant voelde. Toen ging het roer om. En zoals je inmiddels wel begrepen zult hebben, heb ik er nu een sport van gemaakt.

WAAR KOM JE VANDAAN?

Ik ben geboren en getogen in Koningsbosch, een klein dorpje in Midden-Limburg, direct aan de Duitse grens. Hoewel we thuis Nederlands spraken – mijn ouders waren Hollanders – ben ik het Limburgse accent nog steeds niet kwijt. Op mijn 18^e ging ik eerst naar Nijmegen en een jaar later naar Amsterdam. Daar woon ik nog steeds, al 33 jaar inmiddels.

JIJ ALS MENS?

Ik ben een open mens. Gevoelig, betrokken, laagdrempelig. Ik hou van mijn gezin en familie, van mijn vriend(inn)en, van mediteren – dat is heel belangrijk voor mij! Ik doe vaak retraites -, van kunst, van ikebana. Ken je dat? Dat is Japanse bloemsierkunst. Dat gaat heel erg over ruimte creëren met behulp van voorhanden zijnde bloemen en takken in je tuin. Met ikebana probeer je het karakter van de tak of bloem zo mooi mogelijk uit te laten komen. Je gaat dus niet verhullen dat een kale tak kaal is, maar je laat zien hoe mooi kaal die tak is. Dat vind ik prachtig. Een metafoor voor hoe ik mensen wil zien. We zijn allemaal zo mooi anders en dat mag gezien worden.

Ach, mensen, planten, dieren, stenen, ik hou gewoon heel erg van het leven, zoals het is. Als ik jarig ben, ben ik ook altijd zo blij! Dat ik ooit geboren ben, een wonder. 

Als je meer wilt weten over Alexandra van Smoorenburg of De Vrijplaats, kijk dan op http://www.bewustamsterdam.nl/persoonlijke-groei/counselling/177/conflict-en-re-integratie-in-zorg-of-welzijn-regio-amsterdam

Interview door Brenda Serrée | Branding Diva & co-creator Bewust Amsterdam